ساختمان و آناتومی چشم

 

 

چشم انسان دارای سه جرء اصلی و چند جزء فرعی می باشد. اجراء اصلی عبارتند از کره چشم، ضمائم خارجی و حدقه. کره چشم قسمت اصلی آن است. ضمائم چشم عبارتند از پلکها، ملتهمه، غدد و مجاری اشکی و عضلات خارج چشمی، و حدقه یک حفره استخوانی داخل جمجمه است که کزه چشم و ضمائم داخل آن قرار گرفته اند. اجزاء فرعی چشم انسان عبارتند از:

پلک ها
ملتحمه
قرنیه
عنبیه و مردمک
اتاق قدامی
عدسی

جسم مژگانی

زجاجیه
شبکیه
مشیمیه
صلبیه
عصب بینایی
عضلات چشم

کره چشم انسان شبیه به اندازه تقریبی یک توپ پینگ پونگ است و در یک حفره توخالی کوچکی در جمجمه قرار دارد. کار اصلی چشم آن است که نورهایی را که از خارج دریافت می کند طوری روی پرده شبکیه متمرکز کند که تصویر دقیقی از شیء مور نظر روی پرده شبکیه ایجاد شود. شبکیه این تصاویر را از طریق عصب بینائی به صورت پیام های عصبی به مغز ارسال می کند و این پیام ها در مغز تفسیر می شوند. بنابراین برای واضح دیدن، قبل از هرچیز لازم است که نور به طور دقیق روی پرده شبکیه متمرکز شود.

ساختمان اصلی چشم کروی است. در قسمت جلوی این کره یک پنجره شفاف به نام قرنیه وجود دارد. نور از محیط خارج وارد قرنیه شده پس از عبور از مردمک به عدسی می رسد. عدسی نور را به صورت دقیق روی شبکیه متمرکز می کند تا تصویر واضحی بر روی شبکیه ایجاد شود. برای آنکه اشیاء به صورت دقیق و واضح دیده شوند لازم است مسیری که نور در چشم طی می کند شفاف باشد و قرنیه و عدسی نور را درست روی شبکیه متمرکز کنند.

پی-آر-ک (PRK)

 

اولین شیوه اصلاح بینایی با لیزر PRK می باشد و سابقه این عمل به بیش از ۲۰ سال می رسد .

در ابتدا این نوع عمل در کلیه شماره ها انجام می شد؛ ولی بعدآ مشخص شد که درشماه های بالا، قرنیه بعضی افراد دچار کدورت می شود؛

لذا برای مدتی این عمل جای خود را به لیزیک داد.

ولی امروزه به علت بهبود دستگاه ها و به کارگیری دارو های مخصوص در حین عمل، شانس کدورت قرنیه به حد اقل رسیده و به علت مزایای PRK، باز گشت مجددی به این تکنیک صورت گرفته است.
در این عمل ابتدا لایه پوششی سطح قرنیه که ” اپی تلیوم ” نام دارد به صورت دستی برداشته شده

و سپس اشعه لیزر به قرنیه تابانده می شود و درخاتمه یک لنز پانسمانی برای تسریع ترمیم بر روی قرنیه گذاشته می شود.

این لنز پس از چند روز بایستی خارج شود. پس از عمل ظرف چند روز مجددا ” اپی تلیوم ” ترمیم شده و سطح قرنیه را می پوشاند، ولی تغییر شکل قرنیه باقی می ماند. .

از مزایای این عمل این است که برشی بر روی قرنیه ایجاد نمی شود، ضخامت قرنیه نیز کمتر برداشته می شود و در نتیجه استحکام قرنیه کمتر دچار آسیب می شود.

این عمل برای اکثر افراد به خصوص آن ها که قرنیه نازک دارند مناسب است. از اشکالات این شیوه این است که به علت تاخیر در ترمیم قرنیه ،

بازگشت بینایی بیمار کند بوده و چند روزی بیمار درد و ناراحتی چشم دارد.

با این حال PRK را می توان از نظر امنیت برتر از سایر اعمال قلمداد کرد.

روش های درمانی خشکی چشم

 

برای تمام افرادی که از خشکی چشم رنج می برند استرات‍ژی های نسبتا ارزان و ساده ای برای کاهش سیمپتومها و علایم خشکی وجود دارد از جمله :

1- تغییرات محیطی:

کاهش قرار گرفتن در معرض عوامل محیطی مانند سیستم های تهویه مطبوع و گرمایشی،

مرطوب نگه داشتن محیط های داخلی در حد مطلوب، قرار نگرفتن در محیط های آلوده به دود سیگار، استفاده از عینک های محافظ در محیط های چالشی

2- تغییرات شغلی: 

بویزه در رابطه با فعالیت های مرتبط با صفحات دیجیتال و کامپیوتر، پلک زدن منظم،

استراحت چشمی در فواصل زمانی منظم هنگام کار با کامپیوتر، پایین تر بودن صفحه نمایش نسبت به سطح چشم

3- تغییرات دارویی: 

توجه به عوارض چشمی داروهای سیستمیک مثل آنتی هیستامین ها، داروهای ضدافسردگی و اصلاح دوز مصرفی در صورت امکان توسط پزشک

4- رژیم غذایی و مکمل هلی تغذیه ای:

افزایش مصرف اسیدهای چرب ضروری امگا-3 در رزیم غذایی که در انواع ماهی سالمون، قزل آلا ، ساردین، ماهی تن و ماهی خال مخالی یافت میشود.

و همچنین می تواند به صورت مکمل های غذایی و قرص مصرف شود.

5- استفاده از لوبریکنت های چشمی :

 مانند ترکیبات اشکی با ویسکوزیته متفاوت، زل ها و پمادها که اغلب بدون نگهدارنده ارائه می شوند.

6- کاهش یا عدم استفاده از لنزهای تماسی: 

لنزهای تماسی می توانند موجب اختلال در فیلم اشکی شده و در مجموع منجر به تشدید خشکی چشم شوند

بنابراین تغییر برنامه استفاده از لنزهای تماسی گاهی در کاهش علایم موثر است.

7- انجام اصول اولیه بهداشت پلک : 

استفاده از کمپرس های گرم ، ماساز پلک و استفاده از اسکراپهای پلک در موارد لزوم

سوختگی های شیمیایی چشم

 

سوختگی های شیمیایی چشم یکی از مهم ترین اورژانسهای چشم پزشکی محسوب می شوند.

رایج ترین قلیاها که سبب سوختگی چشم می شوند عبارتند از قلیای صابون پزی(KOH,NAOH)، آمونیاک و آهک(CAOH).

رایج ترین اسید هایی که سبب سوختگی چشم می شوند عبارتند از: اسید سولفوریک(آب باطری اتومبیل)، اسید فسفوریک . اسید هیدروکلریک(جوهر نمک).

پاک کننده ها مانند وایتکس (که نه اسیدی ونه باز هستند) نیز می توانند صدمات جدی به چشم وارد کنند.

در سوختگی شیمیایی چشم در دقایق اولیه چه باید کرد؟

اولین ومهم ترین اقدام درمانی شستشوی سطح چشم در اسرع وقت با مقادیر زیادی ازسرم های شستشو یا تزریقی ویا آب است.

در صورت در دسترس نبودن آب می توان از سایر مایعات غیرسمی مانند نوشیدنیهای قنددار نیز استفاده کرد. در هر حال از تاخیر در شستشو باید جلوگیری کرد.

برای شستشو بایستی پلک های بیمار کاملآ باز و داخل چشم به خوبی شستشو داده شود.

در صورتی که ماده شیمیایی هنوز در تماس با بیمار باشد باید از وی دورشود، مثلآ لباس آغشته خارج و یا محلی که آغشته به اسید و قلیا می باشد نیز شستشو داده شود.

مناطق حساس مانند چشمها و صورت بایستی در اولویت شستشو قرار گییرند، ولی در صورت امکان و وجود کمک افراد بیشتر ، میتوان شستشوی سایر قسمتها را نیز همزمان انجام داد.

شستشو بایستی در محل حادثه شروع و تا زمانی که بیمار به اورژانس چشم پزشکی منتقل می شود ادامه پیدا کند.

مهم این است که در مواجهه با چنین حادثه ای افراد کمک کننده خونسردی خود را حفظ کنند

و به اصطلاح دستپاچه نشوند و همزمان، سایر افراد، مرکز اورژانس را مطلع کرده و ازآن مرکز طلب کمک کرده و همزمان بیمار را به نزدیکترین مرکز چشم پزشکی برسانند و در مسیر نیز شستشو را ادامه دهند.

درصورت عدم دسترسی به اورژانس چشم، بیمار بایستی به سایر مراکز اورژانس برده شود. در بخش تخصصی و اورژانس نیز شستشو را باید تا نرمال شدن PH چشم ادامه داد.

اقدامات تخصصی سوختگیهای شیمیایی چشم

به طور خلاصه درمانهای طبی و جراحی از این قراراند:

1.-شستشوی چشم با سرمBSS تا نرمال شدنPH،تحت بی حسی موضعی

2. دبریدمان نسوج اپیتلیوم مرده و خارج کردن قطعات ماده شیمیایی

3.-قطره وپماد آنتی بیوتیک، سیکلوپلژیک ، استرویید(ترجیحا در دو هفته اول)، داروهای پایین آورنده فشار چشم، اشک مصنوعی بدون مواد نگهدارنده

4.-استفاده از داروهای مهارکننده آنزیم ماتریکس متالوپروتاز مثل کپسول تتراسیکلین یا داکسی سیکلین، ویتامین C، سدیم سیترات 10 %

5.- کمک به ترمیم اپیتلیوم قرنیه با لنزتماسی بانداژ،تارسورافی ،انسداد پانکتوم مجرای اشکی و یا پیوند غشا آمنیونی

6. سایر- اقدامات جراحی مثل تنوپلاستی، پیوند سلول های بنیادی لیمبوس و یا پیوند قرنیه

درمان انتروپیون یا برگشتگی پلک به داخل

 

انتروپیون (برگشتگی پلک به داخل) به عارضه‌ای گفته می‌شود که پلک به داخل برمی‌گردد و پوست و مژه‌ها به سطح چشم کشیده می‌شود.

نتیجه این سایش تحریک و ناراحتی چشم است.

پلک در بعضی موارد تمام مدت به داخل برگشته است و در باقی موارد فقط پس از چشمک زدن یا فشار دادن پلک به داخل برمی‌گردد.

برگشتگی پلک به داخل در میان سالمندان شیوع بالاتری دارد و معمولاً فقط پلک پایین را درگیر می‌کند.

اشک مصنوعی و کرم چرب کننده چشم علائم برگشتگی پلک به داخل را کاهش می‌دهند.

اما معمولاً جراحی باید برای اصلاح کامل عارضه انجام شود.

اگر برگشتگی پلک به داخل درمان نشود، پوشش شفاف بخش جلویی چشم (قرنیه) آسیب می‌بیند، چشم عفونت می‌کند و دید کاهش می‌یابد.

علائم تنبلی چشم

 

بعضی از علائم تنبلی چشم که باید در یک کودک به دنبال آن بود عبارتند از:

  • بینایی ضعیف در یک چشم و یا ضعف کلی بینایی
  • دو بینی کج کردن سر یا بستن یکی از چشم ها برای دیدن
  • ضعف درک عمق (سخت شدن قضاوت فاصله نسبی بین اشیا)
  • انحراف به سمت داخل یا خارج در چشم
  • سر درد

اگر والدین این علائم را در کودکشان ملاحظه کنند، معاینه کودک توسط یک چشم پزشک بسیار ضروری است. درمان یا اصلاح تنبلی چشم باید در زودترین زمان ممکن آغاز شود تا سیستم بینایی کودک بتواند به درستی تکامل یابد. تمامی کودکان، بدون توجه به اینکه در خطر تنبلی چشم هستند یا نه، باید به صورت منظم، تحت معاینه چشم قرار گیرند. تشخیص و درمان به موقع تنبلی چشم، باعث تغییر حقیقی در زندگی آینده این کودکان خواهد شد.

علاوه بر معاینات کودک سالم که باید برای همه کودکان و به محض تولد و بین سن 6 تا 12 ماهگی انجام شود، غربالگری بینایی باید توسط متخصص کودکان یا پزشک مراقبت‌های اولیه در کودکان در سنین پیش دبستانی در 3 تا 4 سالگی، انجام شود.

افتادگی پلک (پتوز)

 

به افتادگی پلک فوقانی پتوز گفته می شود.

این افتادگی ممکن است خفیف بوده و یا تمامی مردمک را بپوشاند.

در برخی موارد پتوز می تواند دید طبیعی را محدود و یا حتی بطور کامل مسدود نماید.

پتوز می تواند :

  • یک یا هر دو چشم را درگیر کند.
  • وراثتی باشد.
  • در بدو تولد بروز کند.
  • در سنین بالاتر اتفاق بیفتد.

پتوز در کودکان


پتوز مادرزادی به معنای وجود پتوز در بدو تولد می باشد. اگر کودکی با پتوز متوسط تا شدید متولد شود، ممکن است برای تکامل بینایی نیازمند درمان فوری باشد.
پتوز مادرزادی اغلب در اثر نقص در تکامل عضله بالابرنده پلک فوقانی که عضله لواتور نام دارد، اتفاق می افتد.

اگرچه معمولا یک اختلال مجزا می باشد، ولی در موارد مادرزادی، ممکن است همراه با اختلالات زیر باشد:

  • اختلال حرکات چشمی
  • بیماری های عضلانی
  • تومورهای پلک یا سایر تومورها
  • اختلالات عصبی
  • عیوب انکساری
  • پتوز مادرزادی معمولا با گذشت زمان بهبود نمی یابد.

کوفتگی یا پارگی چشم EYE CONTUSION OR LACERATION

 

كوفتگی یا پارگی چشم چه علایمی دارد؟
– تورم، قرمزی، درد به هنگام لمس چشم، درد خود به خودی، خونریزی یا خونمردگی در چشم یا اطراف چشم.
– مشكل در بینایی

چه عواملی خطر كوفتگی یا پارگی چشم را افزایش می دهند؟
– آسیب چشم معمولاً در دعواها رخ می دهد.
– مشاغلی كه در آن ها چشم در معرض آسیب قرار دارد، مثلا در ورزشكاران، نجاری یا كارهای ساختمانی
– استفاده از تفنگ بادی یا فلاخن
– ورزش هایی مثل بسكتبال، فوتبال، هاكی و غیره

آیا كوفتگی یا پارگی چشم به طور کامل بهبود می یابد؟

با درمان پیشگیرانه از عفونت و نیز بخیه زدن، پارگی های چشم یا اطراف چشم معمولا خوب می شود.

التیام كامل حدود دو هفته طول می كشد.

عوارض احتمالی كوفتگی یا پارگی چشم چیست؟
– نابینایی دایمی
– عفونت
– آب مروارید

علل آب مروارید ( کاتاراکت )

 

عدسی داخل چشم مانند لنز دوربین عمل می‌کند،

یعنی نور را برای داشتن دیدی شفاف روی شبکیه متمرکز می‌کند.

این عدسی تمرکز چشم را نیز تغییر می‌دهد تا ما بتوانیم هم اشیاء دور و هم اشیاء نزدیک را به وضوح ببینیم.

عدسی چشم عمدتاً از آب و پروتئین تشکیل می‌شود. پروتئین عدسی را شفاف نگه می‌دارد و اجازه می‌دهد نور از آن عبور کند.

به موازات بالا رفتن سن مقداری از پروتئین به هم می‌چسبد و بخش کوچکی از عدسی را کدر می‌کند.

این کدری همان آب مروارید است که به مرور زمان بزرگ‌تر می‌شود و بخش بیشتری از عدسی را تار می‌کند و در نهایت بینایی را مختل می‌کند.

هیچ کس از علت دقیق تغییر کردن عدسی در اثر بالا رفتن سن و بروز آب مروارید چشم اطلاعی ندارد.

با این حال پژوهشگران در سراسر جهان عامل‌هایی را تعیین کرده‌اند که معتقدند در شکل‌گیری آب مروارید نقش دارد.

عامل‌های خطر آب مروارید به جز بالا رفتن سن عبارت است از:

  • اشعه ماوراءبنفش خورشید و دیگر منابع نوری
  • دیابت
  • فشار خون
  • چاقی
  • استعمال دخانیات
  • مصرف طولانی مدت داروهای کورتیکواستروئیدی
  • مصرف استاتین برای کاهش کلسترول
  • سابقه التهاب یا آسیب دیدگی چشم
  • سابقه جراحی چشم
  • درمان جایگزینی هورمون
  • مصرف بیش از حد نوشیدنی‌های الکلی
  • نزدیک بینی شدید
  • سابقه خانوادگی ابتلا به آب مروارید

آب مروارید (کاتاراکت):

 

 

آب مروارید (کاتاراکت) به تار شدن عدسی طبیعی چشم گفته می‌شود که پشت عنبیه و مردمک قرار دارد.

شایع‌ترین علت کاهش قدرت بینایی در افراد بالای 40 سال و علت اصلی نابینایی در جهان به شمار می‌رود.

که طی یک جراحی از کپسول عدسی چشم جدا می‌شود.

عدسی چشم در اکثر موارد با یک پروتز لنز داخل چشمی جایگزین می‌شود.

اگر امکان استفاده از لنز داخل چشمی وجود نداشته باشد،

بیمار برای جبران نداشتن عدسی چشم باید از لنز معمولی یا عینک استفاده کند.